Overweging van Jan van der Wal.
Lezingen: Brief van Paulus aan de Christenen van Rome, 5. 12-16; en Matteüs 4, 1-11.
Thema: tijdens deze Veertigdagentijd: Voor wie kies je ...?
Voor deze eerste zondag van de Vasten: De Geest kiest Jezus.
Voor wie kies je. Dit thema is gekozen voor de Veertigdagentijd die afgelopen woensdag is begonnen. Veertig dagen vasten en onthouding. Zij roepen herinnering op aan de tijd toen de Vasten nog echt werd beleefd als een bijzondere periode van ontzegging. En dat gebeurde in een tijd dat veel mensen in het dagelijkse leven zich al veel moesten ontzeggen omdat er eenvoudigweg weinig middelen waren. De Vastenperiode was daarvan een bijzondere uitdrukking.
Toen was er een gebod dat ondersteund werd door de hele katholieke gemeenschap, waardoor een collectieve overtuiging hielp om deze periode te gezamenlijk te doorstaan. Nu gebeurt vasten, dat zich langzaam weer in een groeiende populariteit mag verheugen, op vrijwillige basis. Mensen kiezen er nu bewust voor. Het is deugdzaam om je in een bepaalde periode van vanzelfsprekende zaken waar je aan gehecht bent, af te zien. En daardoor energie vrijmaakt om je op belangrijke zaken, van morele en spirituele aard, te richten. Opdat het kwaad, onverschilligheid, sleur jou niet in de macht krijgen.
Jezus kiest niet voor de woestijn om daar beproefd te worden; Hij wordt er als het ware heen gedreven door de Heilige Geest om zijn roeping en uitverkiezing te verankeren in zijn ziel. De Geest kiest Jezus om volmaaktheid na te streven.
In de woestijn krijgt Jezus met het kwaad te maken. Het zijn verleidingen waar we allemaal bloot aan staan waar Hij mee te maken krijgt. De bekoringen waar Jezus aan bloot gesteld werd bestonden precies uit die zaken waar zijn en onze menselijke zwakheid werd getest. Zo gaat het ook met ons: wij worden bekoord door verlangens, ingevingen, impulsen en neigingen die feilloos onze zwakheid blootleggen. Maar in onze zwakheid ligt, net als bij Jezus, ook onze kracht.
Jezus pareert de verleidingen van de duivel, die de mens Jezus beproeft, zoals de Geest voorzien heeft, met citaten uit de Heilige Schrift. Het verhaal drukt de keuze van Jezus uit die een radicale band wil met zijn Vader. Hij gaat niet voor minder en is bereid beproevingen en lijden te doorstaan. Zijn standvastigheid is de trouw die Hij bereid te geven voor God en zich niet van de wijs te laten brengen. Beproevingen in behoeftebevrediging en onkwetsbaarheid, verleiding van onbeperkte macht en aanzien geven Hem kracht en onwrikbaarheid.
Voor wie kiezen wij? Herkennen wij nog wel de bekoringen waar wij dagelijks mee te maken hebben? Waar speelt de beproever in ons leven een rol, en hoe herkennen wij dat ook wij door Gods Geest gekozen worden om standvastig te zijn in ons leven? Voedsel, alcohol, mobieltjes, kleding, uitstelgedrag, eeuwige twijfel en besluiteloosheid, te laat naar bed gaan zijn slechts voorbeelden die ieder wel herkent. Daar kunnen we in deze Vastenperiode meer focus en concentratie voor gaan opbrengen om verkeerde of ingesleten gewoontes in beeld te krijgen. En naar matiging, ontzegging en vooral wilskracht te streven.
Er zijn ook geraffineerde vormen van menselijk gedrag die ons tegen de borst kunnen stuiten. Menselijke neigingen om overal bij te willen zijn, niets te willen missen, invloed willen hebben, oordelen, zich aanmatigend opstellen of de baas spelen in veel situaties: het duidt op de zeggenschap, de zelfbeschikking die in deze samenleving zo hoog te paard zit.
Willen we zo graag onze eigen stem overal horen, bang als we zijn dat we niet gezien, niet gehoord worden? Is het niet veel belangrijker dat we innerlijk antwoord krijgen door de Geest, die ons hoort en ziet, ons kent? We hoeven niet overal iets van te vinden om onze menselijke vrijheid waar te maken. Bescheidenheid in het maken van je eigen keuzes, en respect voor de mening van anderen zonder dat je jouw mening steeds verkondigt, kan de verbinding tussen mensen herstellen en versterken.
Iedere mens heeft in al die situaties steeds de keuze om zijn en haar vrijheid uit te drukken. Dat maakt je van binnen sterk. Zoals die mensen in Rusland die als stil protest tegen de oorlog bloemen leggen bij een Oekraïense dichter. Hun keuze heeft directe gevolgen voor hun vrijheid, maar zij hebben de beproeving er voor over. Of die miljoenen Iraniërs die zich verzetten tegen de Islamitische terreur in hun land en grote risico’s lopen om gedood te worden. Vasten is niet alleen een stille tocht naar je binnenwereld, maar kan een uitdrukking worden van je keuzevrijheid: welke samenleving wensen wij?
Vasten houdt een vastberadenheid in, een die principieel het kwaad afwijst, om je heen en ver weg. Dat begint bij jezelf en je eigen gedrag. Waar kies je voor? Mag het een pondje minder zijn in deze tijd, waarin er zoveel roofbouw wordt gepleegd op de aarde. Mogen wij in deze vastentijd verantwoorde keuzes maken en bidden wij voor stand-vastigheid in ons handelen, opdat wij betrouwbare getuigen worden die Gods heilsboodschap uitdragen.
Ik wens ons allen een mooie en krachtige tocht naar Pasen toe.
Amen.
Overweging van Jan van der Wal.
