Overweging van Sanneke Brouweers.
Lezingen: Ezechiël 37, 12-14, en Johannes 3-7.17-20. 33b-45.).
Thema: tijdens deze Veertigdagentijd: Voor wie kies je ...?
Voor deze vijfde zondag van de Vasten: "De dode of de levende"
Voor wie kies je? De dode of de levende
De zusters stuurden Jezus de boodschap: “Heer, hier is iemand ziek. iemand die van u houdt”.
Bij zo een bericht krijgt, zal iemand zich haasten om naar de dierbare zieke toe te gaan. Maar Jezus niet. En wanneer hij later terugkomt, blijkt de zieke al dood en begraven.
Marta komt Jezus tegemoet. Zij gaat naar buiten, naar de levenden. Ze wil met Jezus spreken over het overlijden van haar broer. Ze zegt Jezus dat hij het overlijden had kunnen voorkomen. En ze spreekt haar geloof uit dat Jezus er voor kan zorgen dat Lazarus weer uit de dood zal opstaan.
Maria niet. Zij ziet geen reden meer om er op uit te gaan. De dood is het eindpunt, een gesloten einde. Maria blijft thuis. Lazarus ligt in het graf.
Wie zien bij de twee vrouwen twee manieren van rouwen. Marta gaat naar buiten, wil met mensen praten. Zoekt misschien ook afleiding en wil de draad weer oppakken.
Maria keert zich naar binnen, staat stil bij het verlies. Misschien dat het verdriet haar opsluit of verlamt.
Deze twee verschillende manieren passen bij de manier waarop we beide vrouwen hebben leren kennen. Marta; altijd bezig met andere mensen, aan het zorgen en actief. Maria wat meer naar binnen gericht, introvert en reflexief.
Deze twee vrouwen kunnen ons allebei wat leren. Het een is niet beter dan het ander. Belangrijk is dat zij doen wat bij ieder past. En zo kunnen wij ook positie kiezen tussen: naar binnen keren en er op uit gaan. Soms proberen we een probleem of moeilijke situatie op te lossen en te veranderen. Maar soms moeten we iets ook accepteren zoals het is. Zoals bij de onherroepelijke dood.
Behalve bij Lazarus. Het verhaal is een voorproefje van ons geloof in het onmogelijke. Dat de dood het einde niet is en er altijd een nieuw begin mogelijk is. Zelfs na nota bene 4 dagen in het graf. En dit is nog pas het begin…
De dood van Lazarus is een inleiding op het grote mysterie dat ons met Pasen te wachten staat. Jezus windt er geen doekjes om wanneer hij zegt: “Wie in Mij gelooft mag dan wel sterven, toch zal hij leven; en iedereen die leeft en in Mij gelooft, zal in eeuwigheid niet sterven.”
Het geloof in het licht in de duisternis, het leven na de dood en het goede dat het kwade overwint, is de kern van ons Christendom.
Maar zou juist ook dit geloof in de goede afloop ons parten kunnen spelen wanneer wij geconfronteerd worden met hedendaagse problemen? Met als probleem der problemen: klimaatverandering. Dat we bijvoorbeeld denken dat het wel goed komt. De natuur wel veerkrachtig is. We toch nog best vogels en insecten zien. En regen en droogte elkaar altijd hebben afgewisseld.
Want we lijken blind en doof voor alle waarschuwingen. Alsof klimaatverandering iets is waar je wel of niet in gelooft. Misschien zelfs tegen beter weten in.
---
Met Koos sprak ik deze week over de emoties die Jezus uit in deze tekst. Zo zien we hem niet vaak. Eerst gelaten, maar dan boos en verdrietig. Misschien zijn het de fasen van rouw waar een mens doorheen gaat voordat iemand weer toekomst ziet. Voordat de rouwende de dode kan loslaten en weer kan kiezen voor het leven.
Koos zei over de emotionele Jezus: “Hij lijkt wel een onderzoeker van het IPCC rapport.” Want deze hedendaagse profeten blijven, net als Jezus, waarschuwen en de mensen willen de boodschap maar niet ontvangen. Klimaatwetenschappers echoën de woorden van Jezus: ‘geloven jullie het nou nóg niet?!’.
“IPCC waarschuwt nu echt voor het allerlaatst”, zegt Trouw. Het NRC kopt: ‘de anderhalve graad is dood’. En wat dood is, is verloren. Want het tijdens de klimaattop in 2015 vastgestelde doel om de opwarming van de aarde binnen de 1,5 graad te houden, zal niet worden gehaald.
Misschien zijn we wel te goed gelovig en denken dat het wel meevalt. Dat uitgestorven diersoorten ook wel weer opstaan uit de dood. Maar de natuur is echt heel ziek. We moeten nu aandacht hebben voor de zieke en niet nog twee dagen wachten.
Toch probeert het IPCC rapport ons ook te bemoedigen. Pogingen om uitstoot te verminderen hebben effect gehad. Maar de anderhalve graad is dood; die kunnen we niet meer tot leven wekken.
Maar wat kunnen we dan wel doen? Ik denk dat het de wijze zussen uit het verhaal vandaag ons kunnen adviseren.
Marta gaat naar buiten, met andere praten, oplossingen zoeken, geloven in het onmogelijke. Misschien is Marta wel op de A12 te vinden.
Maria blijft thuis, zij kiest er op haar manier voor om onderdeel van de oplossing te zijn. Door duurzaam en ingetogen te leven. Ieder kiest wat bij hem of haar past.
En wat het verhaal van Marta en Maria ons vandaag ook brengt is dat de natuur niet bedoeld is voor op je bord of als bron van energie en grondstof. De natuur is je broer, net als Lazarus.
Dit is nooit mooier verwoord dan in het zonnelied van Franciscus van Assisi. Waarin Franciscus over de natuur praat als zijn broer, zoals Maria en Marta praten over Lazarus.
Franciscus was zijn tijd ver vooruit en schreef deze belangrijke inzichten 800 jaar geleden. Hij lag op dat moment zelf zwaar ziek op strozakken tussen de muizen in San Damiano. Franciscus wist aan het einde van zijn leven een loflied te schrijven op de schepping waarin zelfs ziekte en dood worden geïntegreerd. Laudato si: geprezen zijt Gij.
Broeder zon, zuster maan, moeder aarde en broeder wolf. Zij zijn er niet ten dienste van ons. In tegendeel, zij hebben ons niet nodig. Het is andersom.
Paus Franciscus maakt zijn naam waar wanneer hij precies dit tot zijn kernboodschap maakt. Klimaatverandering is zijn speerpunt in de encycliek Laudato Si. Omdat arme landen, die het minst bijdragen aan het klimaatprobleem wel het zwaarst lijden onder de gevolgen. Rechtvaardigheid en naastenliefde staan dus altijd in relatie tot duurzaamheid.
Want wat moeten we zeggen als de volgende generaties vragen wat de joden aan Jezus vragen: ‘Had je dan niet kunnen zorgen dat hij niet dood ging?” De keuze is aan ons, de nu levende generatie.
Gaan we vandaag ons best doen. Of schuiven we het voor ons uit. Laten we de steen nog even liggen voor het klimaatprobleem dat steeds meer begint te stinken?
Als wij de doden niet kunnen redden. Moet de dode ons maar redden moet Jezus gedacht hebben toen hij met luide stem riep: Lazarus kom naar buiten. Want het is de dode die de levende tot geloof brengt. Dit is hun redding. Maar daarbij heeft Jezus ook een opdracht: ‘maak hem los’.
En dit geldt ook voor ons. Wanneer we ons wakker laten schudden door de dode, lijdende natuur. En wanneer we los komen van onze manier van leven. Andere keuzen maken. Ons in de woorden van Paus Franciscus ecologische bekeren. Broeder wind en zuster zon helpen ons daarbij helpen.
We willen kiezen voor het leven en de toekomst. En om deze uitdaging aan te kunnen gaan, hebben we ons geloof nodig. Ons geloof in de natuur. Want uit een dode stronk groeit een nieuwe twijg. Uit een mosterdzaadje komt een sterke boom.
En ons geloof in Pasen. Waarna we onderweg zijn. Ons geloof in Jezus die de opstanding en het leven is. Want: Het zaad moet sterven en in de aarde vallen om nieuw leven te brengen.
Amen.
